PET Çeşitleri ve PETG Filament
PETG’ye; PET, PETE, PETP, PET-PET, PETG, GPET, PETT ve benzeri isimlere sıklıkla rastlayabilirsiniz. Bu isimler, 3D baskı almak isteyen biri için aralarındaki farkları anlamak oldukça kafa karıştırıcı olabilir. PETG, 3D baskı filamenti için kullanılan PET’in en yaygın şeklidir. G, glikolün modifiye edilmişi anlamına gelir ve bu, reçinenin ham PET’ten daha net ve daha az kırılgan olmasını sağlar. Çiğ PET genellikle 3D baskı için kullanılmaz. PETE, PETP, PETT ve PET-P, PET’in modifiye edilmiş versiyonlarıdır. Bunlar kopolyester olarak da bilinir, ancak 3D baskıda kullanılan en yaygın malzeme PETG’dir. Bu yazımızda “PETG”yi, 3 boyutlu basılabilir filamentin çeşitlerini tanımlamak için kapsamlı bir terim olarak kullanacağız.
PETG, bugün kullanılan en yaygın polimerlerden biri olan Polietilen Tereftalat’ın kısaltmasıdır. Su şişeleri, gıda paketleme ve sayısız diğer ortak plastik ürünleri üretmek için kullanılır. PETG, 3D baskı filamenti olarak değerini, kullanımı kolay ve dayanıklı bir malzeme olarak kanıtlamıştır. PETG filament, ABS filamentin yerine tercih sebebi olan özelliklerini (rijitlik ve mekanik özellikler) ve PLA filamentinin kolay üretilebilirliği ile birleşen bir özelliğe sahiptir. Bu nedenle, iki filament türünün en iyi birleşimi olarak anılmaktadır.
Kaliteli PETG Filament Bulun
Kaliteli PETG filament, iyi bir PETG baskısı için gereklidir. Yeterli derecede kuru olmayan düşük kaliteli PETG, sorunlara ve boşa geçen basım sürelerine neden olabilir ve düzgün şekilde baskılar alamamanıza neden olabilir.
PETG higroskopiktir, bu da havadaki nemi aktif bir şekilde emeceği anlamına gelir. Bu nedenle PETG plastik, serin ve kuru bir yerde saklanmalıdır. Çok uzun süre nemli havaya maruz bırakıldıysa kurutulmalıdır. “Çok uzun”dan kastımız havadaki bağıl/nispi nem oranına göre değişir, ancak 3D yazıcı filamenti söz konusu olduğunda, filamentin “az ıslak” olmasındansa “çok kuru” hale getirilmesi basımlar en iyi sonucu verecektir.
Islak PETG’nin 3D yazıcıda basılması, filamenti moleküler seviyede kalıcı olarak değiştirecektir. Bu da hidrolize yol açarak filamentin kuru halinden daha fazla zayıf olmasına neden olabilir. Filamentinizin nemle nasıl etkilediğini ve 3D filamentinizi nasıl başarılı bir şekilde kurutabileceğinizi derinlemesine incelediğimiz Filamentleri Saklama Koşullarının Önemi adlı yazımıza göz atmanızı tavsiye ederiz.
Filamentler, vakumla kapatılmış poşetler ve nem giderici madde (kurutucu madde) ile birlikte gelir. Bunlar, filamentlerin mümkün olduğunca az neme maruz kalmasını sağlar. Bazen bu vakumlu paketler delinebilir ve vakum özelliğini kaybedebilir, ancak filamentin düzgün bir şekilde basılması için kurutucu maddenin (desiccant) havadan nemi yeterli miktarda emmesi paketi tamamen açana kadar yeterli olacaktır.
Doğru 3D Yazıcıyı Tercih Etme
Tüm 3D yazıcılar aynı özellikte değildir. Bazı yazıcılar diğerlerinin sahip olmadığı özelliklere sahip olabilir ve bu özellikler PETG’yi daha kaliteli basmanızı sağlayabilir. Bu nedenle, “3D Yazıcı Alırken Nelere Dikkat Etmeli” yazımızı incelemenizi tavsiye ederiz.ArtıBoyut 3D Yazıcılar PETG filamenti üretimi için test edilmiştir ve rahatlıkla kullanabilirsiniz.
PETG ile baskılar almak için, yazıcınızın en az 235°C’lik bir sıcaklığa erişebilen sıcak bir uca (nozzle) sahip olması gerekir. İdeal olarak, yaklaşık 265°C’ye erişmek isteyebilirsiniz, ancak bazı PETG filamentleri için 235°C yeterli olabilir. Her filament markasının aynı olmadığını ve baskı sıcaklıklarının farklı olabileceğini unutmayın.
PETG Filament ile 3D Baskı
PETG filamentinin basım sıcaklığı genellikle 230-265°C aralığındadır. Baskı çok sıcak olduğunda aşırı lekelenmeler meydana gelebilir. Çok soğuk olduğunda ise nozzle’ınız kolayca sıkışabilir veya katmanlarınızın kolayca ayrılmasına neden olabilir. Filamentlerin tam termal özellikleri makaradan makaraya değiştiğinden, en iyi yazma sıcaklığını belirlemek için satın aldığınız herhangi bir filamenti önce denemeniz gerekmektedir.
İlk Katmanızın Düzgün Basıldığından Emin Olun
Diğer filamentlerde de olduğu gibi iyi bir ilk katman başarılı baskılar için çok önemlidir. İyi bir ilk katman olmadan, muhtemelen 3D modelinizi yeniden yazdırmanız gerekecek. Bu nedenle, modelinizin istediğiniz kalitede üretiminin yapılabilmesi için bir baskıda neyin öncelikli olduğunu bilmeniz çok önemlidir.
Yatak veya Basım Alanının Önemi
Mavi bant, yatak sıcakken veya sıcak değilken, PETG basımı için iyi bir çözümdür. Tabandaki kaplama oldukça yumuşaktır, ancak cam kadar düzgün bir yüzey vermez. Mavi bandın cama yapıştırılması oldukça zahmetlidir ve modelinizi çıkarırken banda zarar verme ihtimaliniz yüksektir.
Cam yataklar çok pürüzsüzdür. Bu da modeliniz en alt yüzeyinde parlak bir yüzey olmasını sağlar. Cam üzerine basım yapacaksanız yatağınızı 50-60°C arasında ısıtıp güçlü saç spreyini temiz cam üzerine sıkmanız gerekmektedir. Bu çözüm banda göre daha az maliyetli ve daha az zahmetlidir. Ancak saç spreyi oldukça yapışkan ve yazıcınızın hareket sistemlerine, motorlara, fanlara ve elektronik diğer parçalara yapışmasına ve zarar vermesine neden olabilir.
BuildTak baskı yüzeyi PETG filament ile iyi çalışan bir yatak malzemesidir. Genel kullanım için geliştirilmiş bir yatak yüzeyi olduğundan dolayı, baskı yatağınızı veya yüzeyleri değiştirmeden PLA ve ABS ile de çalışmaktadır. Zamanla aşınabilir ve maliyeti yüksektir, ancak baskılarınızı sorunsuz bir şekilde alabilirsiniz.
Doğru Baskı Sıcaklığı
PETG plastik, nozzle’larda takılma ve sızma eğilimli bir malzemedir. Bu nedenle, nozzle üzerinde sıkışmış filament olup olmadığını takip etmelisiniz. Bazen PETG filamenti nozzle üzerine yapışarak ve modelinizde başka bölgelere yapışarak/takılarak modelinizde istenmeyen yapılara veya parçacıklara neden olabilir. Bu gerçekleşirse o parçacıklar soğuyacak ve sertleşecektir. Bu da bir sonraki sefer o bölgeye nozzle’ın gelmesi sonucunda katmanların kaymasına ve modelinizin çöp olmasına neden olacaktır.
Filament Değiştirme
Başka Bir Filamentten PETG’ye Geçerken
Başka bir tür (PLA veya ABS gibi) filamentten PETG’ye geçerken, çıkardığınız filamentin sıcaklığı PETG’nin sıcaklığından fazla (Örneğin ABS’de 248°C) ise o sıcaklıkta PETG’yi nozzle’dan bir miktar ittirmeniz iyi olacaktır. Eğer çıkardığınız filament PETG’den daha düşük bir sıcaklıkta (Örneğin PLA’da 215°C) çalışıyorsa, nozzle sıcaklığını önerilen PETG sıcaklığına getirmeden filamentinizi ittirmemenizi öneriyoruz. Aksi takdirde PETG, nozzle’da tam eriyemediğinde tıkanacaktır ve tüm sistemi söküp aseton veya matkap ile temizlemeniz gerekecektir. (Not: Yazıcınızın teknik servisine danışmadan temizleme yapmayınız!)
PETG filament aktığında ve önceki filamentin kalan parçaları (renk veya akış yoğunluğu) görmüyorsanız, PETG’yi basmaya hazırsınız demektir.
PETG’den Başka Bir Filamente Geçerken
PETG filamentinden başka bir filamente geçerken, sıcak ucu (nozzle) en azından PETG’nin ergime sıcaklığına veya biraz daha yüksek sıcaklığa ısıtın. İçindeki yeni filamentin nozzle’dan çıktığını gördükten sonra son sıcaklığı, yeni filamentin ergime sıcaklığına uyacak şekilde ayarlayıp bir miktar daha filament ittirin.
PETG ile Üretilecek Modellerin Tasarlanması
PETG’nin en önemli özelliklerinden biri, malzemenin kendiliğinden esneme kabiliyetine sahip olmasıdır. 3D modeller doğru bir şekilde tasarlandığında, PETG ile çok güçlü işlevsel kapaklar veya mandallar üretilebilir.
PETG’nin çekme oranı (büzülme oranı/shrink rate) 0,10 mm’den düşüktür. Bu nedenle, büyük boyutta baskılarda, ABS’de olduğu gibi, yataktan kalma veya büzülme sorunları ile karşılaşılmadan mükemmel sonuçlar alabilirsiniz. Üretimde desteklerin kullanımı PETG filamentler ile mümkündür. Ancak, destek yapılarının ana gövdeden kolaylıkla çıkarılabilmesi için daha büyük bir hava boşluğu (air gap) gerekli olabilir.3D modelleme ile ilgili detaylı yazımızı incelemenizi tavsiye ederiz.
Başka Neler Yapmalısınız?
PETG filamentinin baskısı sırasında çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir. Aşağıda PETG filamenti yazdırma ile ilgili daha sık karşılaşılan sorunlardan bazılarının ve bunları düzeltmek için uygulayabileceğiniz adımların bir özeti bulunmaktadır.
“İlk katın yapışmasını sağlayamıyorum.”
Eğer PETG filament nozzle’a ve etrafına yapışıp kalırsa yatağa yapışmayabilir. Bu nedenle;
- PETG için doğru yatak yüzeyine sahip olduğunuzdan emin olun: 1) yapışkanlı veya yapışkan olmayan mavi banda sahip ısıtılmış yatağa veya 2) düz camın ısıtılmasına ve saç spreyine ihtiyacı vardır.
- Doğru sıcaklıkta baskı yaptığınızdan ve yatağınızın doğru sıcaklıkta olduğundan emin olun. 230-265°C ekstrüzyon sıcaklığı (baskı sıcaklığı) ve 50-60°C yatak sıcaklığı tavsiye edilir.
- Baskı yatağının düz (doğru kalibrasyonlu) olduğundan emin olun. Emin olmak için yazıcınızın kullanım kılavuzuna göz atın.
- Yatak Kalibrasyonu: Ekstrüderin doğru yükseklikte olduğundan emin olun, yoksa; 1) ekstrüderin Z eksenindeki konumunu ayarlayın veya 2) yazıcının Z eksenindeki limit anahtarını (switch) ayarlayın.
Ortam sıcaklığını kontrol edin. Çok soğuksa, baskınız olumsuz bir şekilde etkilenebilir. İdeal olarak basım yapılan ortamın, oda sıcaklığında veya daha sıcak olmasını tavsiye ediyoruz. Hava şartlarından parçanızın etkilenmesini istemiyorsanız tamamen kapalı kasaya sahip ArtıBoyut A1 serisi 3D yazıcılarımızı tercih edebilirsiniz.
“Modelimin içinin doldurulması (infill) ve üst yüzeyi istediğim gibi değil.”
Dolguda (infill) ve/veya üst yüzeylerde (top surfaces) sorun yaşıyorsanız;
- Ekstrüzyon sıcaklığının çok soğuk olmadığından emin olun. PETG’nin yazdırılabilir sıcaklığın alt limitine (örneğin 230-265°C aralığında 230°C’ye) daha yakınsanız filament, nozzle’dan dışarı doğru akana ve bu sıcaklıkla basım yapılana kadar sıcaklığın her seferinde beş derece artırılması önerilir.
- Baskı hızını % 10-20 azaltın. Çünkü hız ve sıcaklık, güzel bir akış elde etmeyle doğrudan ilişkilidir.
- Makaranızdaki filament gerginliğini kontrol edin. Ekstrüder filamenti düzgün bir şekilde çekip ittiremiyor olabilir. Gerekirse dişliyi (drive gear) kontrol edin ve kirlenmişse temizleyin.
“Modelimin yüzeyinde çok fazla küçük çıkıntılar var.”
Üretilen parçaların dışındaki çıkıntılar/pürüzlükler çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir.
- Yazıcınız bir bilgisayara bağlı şekilde çalışmak zorundaysa (bazı yazıcılar bilgisayara USB kablo ile bağlı olmadan çalışmamaktadır) bilgisayarınızın işlemcisinin yazıcı komutlarını besleyemeyecek kadar meşgul olmadığından emin olun. Yazıcıyı kontrol eden yazılım dışındaki uygulamaları baskı ile aynı anda çalıştırmak, bilgisayarın belleğinin bir bölümünü kullanacaktır. Diğer programlar tarafından bu bellek kullanılırsa, yazıcı ile olan iletişim aksayabilir ve parçanızdaki hatalara neden olabilir. Bilgisayar yerine parçanızı SD karttan yazdırmayı veya ArtıBoyut 3D yazıcılar gibi bilgisayardan bağımsız çalışabilen yazıcılarda yazdırmanızı öneriyoruz.
- Filament, nozzle’dan çıktığında küçük baloncuklar görülürse filamentiniz çok büyük bir ihtimal nem çekmiştir. Islak filament erirken hidrolize olur ve kuru filamentten çok daha zayıftır. Filamentinizi buradaki yönergelere göre kurutmalısınız.
“Baskılarımda uzun bölümler erimiş veya çökmüş gibi görünüyor.”
- Baskı sırasında soğutma fanlarını (fan duct) açın.
- Baskı sıcaklığını ve hızını düşürün.
- Nozzle, parçalar arasında ileri geri hareket ederken katmanların soğumasına izin vermek için modelinizin yanlarına oyalayıcı boş basit küpler tasarlayıp bastırın.
“Parçamın üst ve ilk katmandaki köşeleri kalkıyor.”
PETG’de başka filamentlerde karşılaşıldığı kadar (örneğin ABS filament) olmasa da yatakta kalkmalar olabilir ve bu da modelinizi çöpe atmanıza neden olabilir.
“Yazıcım filamenti ittirmiyor”
Ekstrüder filamentinizi düzgün ittiremediğinden dolayı filamentinizin akmadığını düşünüyorsanız;
- Sıcak ucunuzun (nozzle) yeterince sıcak olduğundan emin olun. Yeterince sıcak değilse, nedenini anlamanız veya yazıcınızı servise götürmeniz gerekmektedir. Muhtemelen gevşek bir bağlantı veya elektronik devre kartının kısa devreye maruz kalması sonucu bu sorunla karşılaşıyorsunuz.
- Baskı hızınızı yavaşlatın. Nozzle’ınız sıcaksa ancak baskı çok hızlı yapılıyorsa filament, nozzle’dan itilmeden önce yeterli kıvama gelememiş olabilir. Bu gerçekleşirse, arka basınç artabilir ve filament ekstrüder dişlisi tarafından aşındırılır ve itme gerçekleşemez.
- Ekstrüderinizdeki tahrik dişlisini (drive gear) temizleyin ve rulman ile olan gerginliği ayarlayın. Ekstrüder dişlisi, filamenti aşındırırsa zamanla dişli çarkın tutuşunu azaltacaktır. Dişli üzerinde biriken minik plastik parçaları almak için dişliyi bir fırça ile temizlemeniz gerekir. Daha sonra sıkıştırma gerginliğinin filamenti doğru bir şekilde sıkıştırdığından emin olun. Gerginlik çok fazla halinde de filamentin ittirilmesini engelleyebilir.
- Nozzle ucunda küçük bir plastik parçacık olabilir. Bu parçacığı temizlemek için sıcaklığı olması gerekenden biraz daha arttırın (örneğin 10°C) ve filamentin düzgün bir şekilde akması için yazıcının arayüzünden elle yavaş yavaş bir miktar filament ittirin.
Ekstrüder ve nozzle arasındaki mekanizmaları kontrol edin. Isıtıcı blokta (hotend) filament koparsa veya bir parça dışarıya çıkmazsa, ısıtıcı bloğu ve nozzle’ı çıkarıp, içinde tıkanan plastik parçaları temizleyin ve her şeyi yazıcınızın teknik servisinin söylediği gibi tekrar montajlayın.
Filamentinizin kalitesi, modelinizin kalitesini önemli derecede etkileyecektir. Daha kaliteli PETG filament satın almak, daha iyi modeller üretmenize yardımcı olacaktır. Bununla birlikte, problemin PETG filamentinizde olduğunu varsayarsak, iyi ayarlar ve sabır ile, çok düşük viskozite ve tutarsızlıklara sahip olan her türlü malzemeyi basabilirsiniz.
Makalemizi okuduğunuz için teşekkür ederiz! Herhangi bir yorumunuz, düzeltmeniz veya katkılarınız varsa, lütfen bize bir e-posta atın. Görüşleriniz bizler için çok önemlidir.
ArtıBoyut ekibi