3D yazıcı kullanıcıları için temel filament alımı ve kullanımı bilgileri. Buradaki detaylı bilgiler, üretmek istediğiniz modellerinizin amaçlarına en uygun filamenti seçmenize yardımcı olması amacıyla yazılmıştır. Diğer Bilgi Bankası yazılarımız için buraya tıklayın.
3D Yazıcı Filament Fiyatları
Filamentlerin fiyatları kullanılan malzemenin özelliğine ve kalitesine göre 70TL ile 250TL arasında değişmektedir. Ancak, PLA katkılı özel filamentlerin (tahta, bronz vb.) fiyatları normal PLA’lara göre daha yüksek olabilmektedir. Fiyatlardaki bir başka önemli husus da, ucuz filament satın alıp yazıcınızın nozzle ucunu tıkama riskidir. Nozzle ucunu temizlemek için harcanan zaman veya başarısız baskılardan dolayı parçaları çöpe atma riski de üretim ve filament maliyetinizi yukarılara çektiğinizi faktörlerdir.
Filament Çeşitleri
3D Yazıcı Filament Özellikleri sayfamızdan da görebileceğiniz üzere, 3D yazıcı ile üretim yapabileceğiniz çok çeşitli filament vardır. Yeni bir 3D yazıcı kullanıcısı genellikle en yaygın kullanılan ABS ve PLA filamentleri ile ilgili sorular sormaktadır. Her biri farklı özelliklere sahiptir. ABS ve PLA arasındaki temel belirleyici faktör muhtemelen kişisel tercih olacaktır, ancak her filamentin diğerinden daha fazla tercih edilmesini sağlayabilecek bazı kısıtlayıcı faktörler vardır.
HIPS filamenti ABS ve PLA’dan daha az kullanılsa da önemli bir baskı malzemesidir. HIPS, güzel görünüm sunan ve yüzeyi yumuşak olan bir filamenttir. ABS’ye benzer şekilde basılır ve limonen sıvı ile çözülebilir. Bu nedenle, iki kafalı 3D yazıcılarda destek malzemesi olarak ABS ile birlikte yaygın olarak kullanılmaktadır. Darbelere karşı direnci yüksektir, ancak mukavemet açısından pek de iyi olduğu söylenemez.
Baskı için kullanılan diğer filamentler, özellikle PET, PETG, Polikarbonat (PC) ve PVA’dır. Ancak bu, kullanacak kişi bazı üretim kriterlerini göz önünde bulundurması gerekmektedir. Filament sayfamızdaki rehberler sayesinde sizler de üretim yapabilirsiniz.
3D yazıcı Filament Çapı
3D yazıcı filamentleri 1,75 veya 3mm çaplarındadır. Bazı markalar 2,85mm çapında da filament satmaktadır. 3D yazıcılarınızın ekstrüderine göre (üretici firma kaç mm çapında filament kullanacağınızı size söyler) filament seçiminizi yapmalısınız. Çünkü 1,75mm çapındaki filamentler ile çalışan bir 3D yazıcı, 3mm çapındaki filament ile çalışmaz. Örneğin, ArtıBoyut 3D yazıcılar 1,75mm çapındaki filamentleri kullanmaktadır.
Filament çapları ve toleransları üretici firmadan firmaya, markadan markaya ve filament çeşitlerine göre (ABS, PLA, esnek filament vb.) değişebilir. Ancak, aynı marka filamentler genellikle aynı çapa ve hassasiyete sahiptirler. Yine de her bir filament makarasında +0,05mm veya -0,05mm tolerans olabilmektedir. Bu tolerans üretim kalitenizi etkileyebilmektedir.
Filamentlerde ayrıca çaplar, belirtilen toleranslarda kısa kesitler halinde değişebilmektedir. Bu değişimler birkaç cm’de bir olabilmektedir. Bu kesitlerin uzunluğu markadan markaya değişebilmekte ve üretim kalitenizi etkileyen faktörlerden biridir. Bu nedenle, üretici firmanın tavsiye ettiği filament markalarını tercih etmenizi öneririz.
Filament Formülasyonu
Her plastik türü farklı formüllerde ve sınıflarda olabilir. Örneğin, ABS’de iki sınıf bulunmaktadır. Endüstride de kullanılan PA-747 sınıfı ve özel sınıf olan MG94’tür.
Filamentler bu formüllere göre; farklı kaliteler, işlem sıcaklığı, çalışma sıcaklığı, esneklik, eritildiğinde viskozite, eritildiğinde yapışkanlık, görünüm ve his farklılığı veya taban rengi gibi farklı özelliklere sahip olabilir. Bunların hepsi, hem de baskılarınızın kalitesini hem de kalibrasyon zorluğunu etkiler. Birçok filament tek bir taban sınıfı ve bir pigmentten (doğal malzemeler söz konusu olmaksızın) yapılır. Ancak giderek artan sayıda çok katlı karışımlar, hatta birden fazla plastik türü (bir harman veya bir alaşım olarak geçebilir) veya malzemenin özelliklerini değiştirmek için diğer katkı maddeleri kullanılmaktadır. Bu katkı maddeleri, endüstriyel işlemler yardımıyla, darbe modifikatörleri, mineral dolgu maddeleri, harmanlarda kullanılan bağdaştırıcı ara maddeler içerebilir.
Farklı üreticilerin (veya farklı ürün gruplarının) farklı ürünleri, maliyet, filament ekstrüzyonu (daha sıkı toleranslar, filamentin daha iyi görünmesi ve hissi, vb.), basılabilirlik (uyumluluk, baskı kalitesi, vb.), çevresel etkiler, mekanik özellikleri, yüzey işlenebilirliği gibi özelliklere göre optimize edilebilmektedir. İşinize yarayan bir formül bulma konusunda size verebileceğimiz en iyi tavsiye, satın almış olduğunuz 3D yazıcının üretici firmasının test ve tavsiye ettiği markaları kullanmanızdır.
Dayanıklılık
Birçok kişi ABS’nin PLA’dan daha dayanıklı olduğunu iddia etse de, önemli ölçüde farklı olmadığı belirtilmektedir. PLA, ABS’den daha kırılgandır ve ABS’nin eğilme eğiliminde olduğu yerde PLA, parçalanma ve kopma eğilimi de göstermektedir. Ancak bu eğilimler için benzer bir kuvvet gereklidir. Üreteceğiniz modellerin kullanılacağı yere göre yazdırma ayarlarınızı ve tasarımınızı yapmanız, aslında kullanacağınız plastik türüne (ABS veya PLA) göre daha önemli olduğunu bilmelisiniz. 3D Modellemede Dikkat Edilmesi Gerekenler sayfamızı bu anlamda incelemenizi tavsiye ederiz. Yetersiz dolgu (infill) yoğunluğu, çok az duvar kalınlığı (shell), delaminasyon (ayrılmış tabakalar) ve ilgili diğer sorunlar, malzemenin kendisi nispeten güçlü olmasına rağmen, modelinizi zayıflatabilir. Modelleriniz çok zayıf veya çok kolay kırılabiliyorsa, dolgu malzemesini artırmayı, duvar kalınlıklarını arttırıp (perimeters) sıcaklığınızı ve hızınızı değiştirmeyi (katmanlar arasında daha iyi bir yapışma sağlamaya çalışmak için) deneyebilirsiniz.
3D Yazıcı Özellikleri
3 boyutlu yazıcınızın ısıtmalı bir yatağı var mı? Yatak sıcaklığı 80°C dereceyi aşabiliyor mu? ABS filamenti eğrilme ve yataktan kalma eğilimi gösterir ve çoğu zaman ısıtılmamış ya da ısıtılmış baskı yatağına iyi bir şekilde yapışmamasından kaynaklanmaktadır. Isıtılmamış bir yatağınız veya yeterince sıcak olmamış bir yatağınız varsa muhtemelen PLA ve diğer düşük çözgülü malzemeler ile yapıştırmanız gerekebilir.
Yazıcınızda, doğrudan nozzle ucundaki baskı alanına üfleyen bir soğutma sisteminiz var mı? Eğer mevcut ise muhtemelen ABS ve PLA filamentlerini rahatlıkla kullanabilirsiniz. Ancak mevcut değilse, ABS daha iyi bir seçim olabilir. PLA ile üretilen modellerin köşelerinde ve çıkıntılarda kıvrılma eğilimi olabilir. Bu, doğru soğutma ile en aza indirgenebilen bir eğilimdir. Ancak, ABS çok hızlı soğutulduğu zaman delaminasyon ve çatlama oluşabilir. Bu nedenle, soğutucu fan olmadan ABS ile üretim tavsiye edilmektedir.
3D Yazıcı Yatağı (Build Plate)
ABS ve HIPS filamenteri, kapton bant yapıştırılmış veya delikli yataklara en iyi şekilde yapışır. PLA, biraz daha uyumludur ve pritt veya maskeleme bandı ile en iyi sonucu vermektedir. Kapton bant, maskeleme bandına göre daha pahalıdır, ancak uzun ömürlüdür ve daha az sıklıkla değiştirilebilir. Yatağa yapışma sorunu ile ilgili detaylı yazımızı buradan okuyabilirsiniz.
Sıcaklığa Karşı Dayanıklılık
ABS, PLA’ya kıyasla daha yüksek bir sıcaklıkta yumuşar. Bu da, ABS’de basılan parçaların daha yüksek sıcaklıklarda eğilmeye karşı daha dirençli olmasını sağlar. Unutmayın, bu sıcaklık direnci büyük bir fark değildir. ABS ile bir fırın aksesuar basarsanız, dakikalar içerisinde kullanılamayacak hale gelen bir aksesuarınız olabilir.
Yazdırma Ortamı
Yazıcınızı insanların bulunduğu havalandırılması iyi olmayan bir ortamda (bir ofiste, sınıfta veya oturma odanızda) bulunduruyorsanız, ABS ile uzun süren üretimlerde insanı rahatsız edebilecek derecede koku ve gaz ortama yayılabilir. Çünkü ABS petrol bazlı bir termoplastiktir. PLA filamenti çok daha organik ve yok denecek kadar az az “plastik” kokuya sahiptir. Yayılan gazların derecesi ve zararı, filamentlerin sınıflarına ve genel formülasyonuna göre değişebilir.
Ortamın sıcaklığı da üretim kalitesini etkileyen faktörlerden birisidir. 3D yazıcınız havaya açıksa ve nispeten soğuk havalı bir ortamda baskı yapıyorsanız, PLA’ya kıyasla ABS ile çatlama ve yataktan kalkma gibi sorunlarla sıkça karşılanmanız çok daha muhtemeldir. Çünkü ortamdaki sıcaklığı kış boyunca bir bodrum veya depoda olduğu gibi çok soğuk olduğunda, ABS katmanlarının birbirinden ayrılma ve birbirinden soyulma eğilimi daha fazladır.
Yazdırma Sonrası İşlemler – Yüzey İşlemi (Post Process)
3D baskı yaptıktan sonra parçaları bir araya getirmeniz veya daha güzel görünmelerini sağlamanız için yüzeyleri temizlemeniz gerekebilir. PLA, ABS ve HIPS ile üretilen modeller zımparalanabilir ve akrilik boyalarla boyanabilir. Ayrıca, basılan modeller genellikle plastik yapıştırıcılarla birleştirilebilir.
ABS filamenti ile üretilem parçaları ayrıca MEK (metil etil keton solvent çözücü) veya aseton ile kaynak yapılabilir ve parlak yüzeyler oluşturmak için bunlar ile bir miktar parlatılabilir. HIPS, diğer çözücülerden daha güvenli olan ve uygulanması daha keyifli olan limonen çözücü ile kaynaklı yapılabilir. PLA için yaygın çözücüler (MEK veya Aseton gibi ABS kullanıldığındaki kimyasallar) çok tehlikeli, pahalı ve uygulaması zor olabilmektedir.
Matkap ile delme veya delik genişletme, kılavuz açma, traşlama ve diğer mekanik işlemler için ABS ve HIPS ile çalışmak PLA’ya göre daha kolaydır. Çünkü ABS ve HIPS biraz daha yumuşak oldukları için daha az kırılgandır ve mekanik işlemlere daha uygundur.
Çevresel ve Ekonomik Faktörler
Diğer birçok plastik gibi ABS ve HIPS de petrol bazlı ürünlerdir. PLA, sebze atıklarından (başta mısır olmak üzere şeker pancarı ve şeker kamışı) yapılır. Bu bazı insanlar için plastik malzemenin nereden geldiği önemlidir. Türkiye’de üretilen filamentleri kullanan yerli 3D yazıcıların desteklenmesi, yurtdışından ithal edilen 3D yazıcı ve filamentlerinden dolayı döviz kaybının azaltılmasına yardımcı olmakta ve aynı zamanda Türk ekonomisine katkı sağlamaktadır.
Filament Renkleri
Renkleri seçmek tamamen sizin kullanıcının kişisel zevkine ve yazdırmak istediğiniz modellere göre değişir. Kremsi görünümü ile doğal ABS, doğal açık beyaz HIPS veya şeffaf doğal PLA en fazla stoklanan filamentlerdendir. Birçok perakendeci daha az maliyetli ve rengi önemli olmayan test baskıları ve prototiplemede kullanılan renkleri daha çok stoklamaktadırlar. Renklendirilmemiş filamentler veya bir miktar yarı saydam olan diğer filamentler de, yüzey işleminden sonra mükemmel sonuçlar verebilmektedir. Ancak, yazıcı ayarlarının daha dikkatli yapılması gerekmektedir. Renklendirilmiş filamentler, saf renklerdeki filamentlere göre özelliği değişebilmektedir ve kalibrasyon sorunlarını teşhis etmeyi daha da zorlaştırabilmektedirler. Bu nedenle 3D yazıcı üreticileri genellikle yazıcılarla birlikte renksiz filamentler vermeyi tercih ederler.
Renkli filamentler biraz farklı şekilde basılmakta ve aynı zamanda yazdırma sorunlarını daha görünür kıldıkları için sorunların teşhis edilmesi daha kolay hale gelmektedir. Yazıcı ayarlarınızı, genellikle diğer renklerle ve doğal filamentlerle iyi sonuçlar verecek olan koyu renkli bir filament ile kalibrasyon etmenizi öneririz. 3D yazıcı ile basıma hazır olduğunuzda, basılacak modellerin nasıl görünmesini istediğinizi düşünün.
Ayrıca, bazı plastiklerin saydam veya şeffaf olduklarını, diğerlerinin opak olduğunu unutmayın. Birkaç istisna dışında ABS, genellikle opaktır. Ancak HIPS’te de olduğu gibi doğal ABS’nin süt beyazı ve çok az şeffaf görünümü vardır. Çoğunlukla PLA’yı herhangi bir rengin saydamı veya opak şeklinde bulabilirsiniz.
Filament Üreticileri ve Markaları
İyi bir üretici firmanın ürünlerini satın aldığınızdan emin olun. Üreticileri ve markaları seçerken aşağıdaki faktörleri göz önünde bulundurmanızı öneririz.
3D Yazıcı Kalibrasyonu
Farklı marka plastik filament kullanırken 3D yazınızı yeniden kalibre etmeniz gerekebileceğini unutmayın. Bu çok zor bir süreç değildir, ancak kaliteli basımlar alabilmeniz için zaman ve çaba göstermeniz gerekmektedir. Filament satın alırken bunu göz önünde bulundurun. Filament çapı önemli bir faktör olmasına rağmen, plastik formülasyonun da önemli bir rol oynadığını unutmayın.
Tolerans ve Hassas Üretim
Satın aldığınız filament markaları verdikleri toleransları garanti ettiğinden emin olun. Kötü toleranslar kötü yüzey işleminden başarısız baskılara ve istediğiniz ölçülerden farklı ölçülerde parçaların çıkmasına kadar değişen birçok soruna neden olabilir.